93
edits
Changes
Նոր էջ «{{Person | name-am = Այվազովսկի Հովհաննես Կոստանդինի | name-am-aliases = Այվազովսկի Իվան Գևորգի | name-ru = А...»:
{{Person
| name-am = Այվազովսկի Հովհաննես Կոստանդինի
| name-am-aliases = Այվազովսկի Իվան Գևորգի
| name-ru = Аивазовский Оганнес Костантинович
| name-ru-aliases = Аивазовский Иван Геворкович
| name-lat =
| name-en = Ayvazovski Hovhannes
| name-fr =
| image = Aivazovksi Hovhannes.jpg
| birth-date = 17(29).07.1817
| birth-place = Թեոդոսիա, Ղրիմ(Ռուսաստանի Կայսրություն)
| death-date = 05(19).05. 1900
| death-place =Թեոդոսիա, Ղրիմ(Ռուսաստանի Կայսրություն)
| description =Ծովանկարիչ:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1817թ. Հունիսի 17(29)-ին Թեոդոսիա քաղաքում, Ղրիմում, աղքատ հայ ընտանիքում։ Գաբրիել Կոստանդինի Այվազովսկու եղբայրն է: Թեոդոսիայի հայկական եկեղեցու մատյանում գրանցված է՝ «Գևորգ Այվազյանի որդի Հովհաննես»: :Մահացել է 1900թ. մայիսի 5(19)-ին Թեոդոսիա քաղաքում,թաղված է տեղի Սուրբ Սարգիս հայկական եկեղեցու բակում:Նրա շիրմաքարին մակագրված է՝ «Մահկանացու ծնեալ անմահ զիւրն յիշատակ եթող»՝ քաղված Խորենացու «Հայոց պատմությունից»:
==Կրթություն==
*Սովորել է Թեոդոսիայի հայկական ծխական դպրոցում:
*1830-1833թթ.՝ Սիմֆերոպոլի ռուսական գիմնազիա:
* 1833-1837թթ՝ Ս. Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիա:
==Աշխատանքային գործունեություն==
*1844թ.՝ Ռուսաստանում նշանակվել է ծովային գլխավոր շտաբի գեղանկարիչ:
*1869թ.Թիֆլիսում բացել է հայ իրականության մեջ առաջին գեղանկարչական ցուցահանդեսը:
*1880թ.՝Ղրիմում բացել է պատկերասրահ:
*1865թ. Ղրիմում բացել է գեղարվեստի դպրոց:
==Ձեռքբերումներ==
*1844թ.՝ Ռուսաստանի Գեղարվեստի ակադեմիայի ակադեմիկոս:
*1847թ.՝ Ռուսաստանի Գեղարվեստի ակադեմիայի Պրոֆեսոր:
*1857թ.՝ Փարիզում Պատվո լեգեոն շքանշան:
*1887-ից՝ Ռուսաստանի Գեղարվեստի ակադեմիայի պատվավոր անդամ:
*Հռոմի, Ֆլորեևցիւսյի, Շտուտգարտի, Ամստերդամի գեղարվեստական ակադեմիաների, Ռուսական աշխարհագրական ընկերության անդամ:
==Այլ==
*Մինչև 1843թ. նկարները ստորագրել է հայերեն՝ Հովհ. Հայվազովսկի, ապա՝ երբեմն Հովհ. Այվազովսկի կամ Օվաննես Այվազեան:
*1840թ. եղել է Իտալիայում (նաև՝ Ս. Ղազար կղզում), Իսպանիայում, Ֆրանսիայում, Հոլանդիայում, Անգլիայում, մասնակցել ցուցահանդեսների, Փարիզում արժանացել ոսկե մեդալի:
*1844թ.՝ վերադարձել է Ռուսաստան:
*1845թ.-ից՝ բնակվել է Թեոդոսիայում:
*Ստեղծել 1853-56-ի Ղրիմի պատերազմին նվիրված մի շարք մարտանկարներ:
*Եղել է Աֆրիկայում, ԱՄՆ-ում, Ռուսաստանի ծայրամասերում, 1868թ.-ին՝ Կովկասում:
*Նյութապես օժանդակել է հույների, իտալացիների ազգային-ազատագրկան պայքարին, Գեղարվեստի ակադեմիայի աշակերտներին, բելոռուս ուսանողներին:
*Օգնել է հայկական ազգային կազմակերպություններին, դպրոցներին նվիրել նկարներ, կազմակերպել ցուցահանդեսներ:
*Ապաստան տվել և նյութապես օգնել է Ղրիմ փախած հայ գաղթականներին:
*Ստեղծել է շուրջ 6000 կտավ:
*Հայկական թեմաներով ստեղծել է տասնյակ կտավներ ու դիմանկարներ, պատկերել, Թիֆլիսի կենցաղը, Սևանա լիճը, Արարատը:
*Սկիզբ Է դրել և խթանել բնանկարչության զարգացմանը հայ կերպարվում:
*Ստեղծել է Աստվածաշնչի ու հայոց պատմության կարևոր իրադարձություններին նվիրված գործեր:
*1900թ.-ին Ս. Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիայում հաստատվել է Այվազովսկու անվան կրթաթոշակ:
=Նկարներ=
<gallery>
Պատկեր: Aivazovskiy sinopskii chakatamarty1853.jpg|Սինոպսկիի ճակատամարտը, 1853
Պատկեր: Apastaran odessayumsev covi koxqin.jpg|Ապաստարան Օդդեսայում, Սև ծովի կողքին
Պատկեր: Api mot hoxmaxac.jpg|Ափի մոտ հողմաղաց
Պատկեր: Chernomorskiy navatormy teodosiyayum 1839.jpg|Չերնոմորսկիի նավատորմը Թեոդոսիայում, 1839
Պատկեր: Chesmenskiyi paterazmy 1848.jpg|Չեշմենսկի պատերազմը, 1848
Պատկեր: Ciacan.jpg|Ծիածան
Պատկեր: Covayin chakatamartnavarinoyi mot 1846.jpg|Ծովային ճակատամարտ Նավարինյի մոտ, 1846
Պատկեր: Covayin paterazm vyborg 1846.jpg|Ծովային Ճակատամարտ, 1846
Պատկեր: Crimi tesaran.jpg|Կռիմի տեսարան
Պատկեր: Erkkaymanav mercurin 1892.jpg|Երկկայմանավ Մերկուրին 1892
Պատկեր: Gorgievyan menastan kabo violent.jpg|Գիորգիևյան Մենաստան Կաբո Ֆիոլենտ
Պատկեր: Harbori dzknorsakan navery 1854.jpg|Հարբորի ձկնորսական նավերը, 1854
Պատկեր: Hiosskiy straiti chaktamaty 1848.jpg|Հիոսկի սթրայթի ճակատամարտը
Պատկեր: Hoxmaxac apin mot 1860.jpg|Հողմաղաց ափի մոտ 1860
Պատկեր: Hrajesht 1869.jpg|Հրաժեշտ 1869
Պատկեր: Jreri vra qayloxy 2.jpg|Ջրերի վրա քայլողը 2
Պատկեր: Jri vra qayloxy.jpg|Ջրի վրա քայլողը
Պատկեր: Kerch 1839.jpg|Կեռչ 1839
Պատկեր: Lusni tesaran bosphoric 1884.jpg|Լուսնի տեսարանը Բոսֆորից
Պատկեր: Mec kaskadi tesaran petergofic.jpg|Մեծ կասկադի տեսարանը Պետերհոֆից
Պատկեր: Mercurii gravumy oaterazmic heto 1848.jpg|Մերկուրիի գրավումը պատերազմից հետո, 1848
Պատկեր: Messinayi kalanavory 1877.jpg|Մեսսինայի կալանավորը, 1877
Պատկեր: Nav covum.jpg|Նավը Ծովում
Պատկեր: Navarkutyunvessel.jpg|Նավարկություն Վեսսել
Պատկեր: Qylox mardik apamerdz shrjanum mayramutin.jpg|Քայլող մարդիկ մայրամուտին
Պատկեր: Sinopskiyi paterazme gisherov 1853.jpg|Սինոփսկի պատերազմը գիշերով, 1853
Պատկեր: Naveri xortakumy 1871.jpg|Նավերի խորտակումը
Պատկեր: Paxust.jpg|Փախուստ
Պատկեր: Rusakan eskadron 1846.jpg|Ռուսական Էսկադրոն, 1846
Պատկեր: Teveri parzum 1890.jpg|Թևերեի պարզում
Պատկեր: Petros arajini arajin ayce neva.jpg|Պետրոս Առաջինի այցը Նևա
Պատկեր: Saylaknery stepum.jpg|Սայլակները ստեպում
Պատկեր: Vayrejq raevi matuycnerum.jpg|Կայանում Ռաևի մատույցներում
Պատկեր: Prkutyuny 1849.jpg|Փրկություն
Պատկեր:Shogenavei krivy vesta 1877.jpg|Շոգենավերի կռիվ Վեստա, 1877
Պատկեր: 9-rd aliq.jpg|9-րդ ալիք
</gallery>
=Տեսանյութեր=
*[http://www.example.org տեսանյութի նկարագրության տեքստ:]
=Հրապարակումներ մամուլում=
*[http://www.armin.amմամուլի նյութի նկարագրության տեքստ:]
=Մատենագիտություն=
*Շիշմանյան Ռ., Բնանկարն ու հայ նկարիչները, Երևան, 1958 թիվ էջ 32-76:
*Սարգսյան Մ., Հովհաննես Այվազովսկի, Երևան, 1967 թիվ:
*Մարտիկյան Ե., Հայ կերպարվեստի պատմություն, հատոր 2, Երևան, 1975 թիվ:
*Այվազովսկի (ալբոմ), Երևան, 1984 թիվ:
* Барсамов Н. С., И. К. Айвазовский, М„ 1967;
*Айвазовский. Документы и материалы, Е., 1967.
=Տե՛ս նաև=
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
[[Category:Նկարիչներ]]
| name-am = Այվազովսկի Հովհաննես Կոստանդինի
| name-am-aliases = Այվազովսկի Իվան Գևորգի
| name-ru = Аивазовский Оганнес Костантинович
| name-ru-aliases = Аивазовский Иван Геворкович
| name-lat =
| name-en = Ayvazovski Hovhannes
| name-fr =
| image = Aivazovksi Hovhannes.jpg
| birth-date = 17(29).07.1817
| birth-place = Թեոդոսիա, Ղրիմ(Ռուսաստանի Կայսրություն)
| death-date = 05(19).05. 1900
| death-place =Թեոդոսիա, Ղրիմ(Ռուսաստանի Կայսրություն)
| description =Ծովանկարիչ:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1817թ. Հունիսի 17(29)-ին Թեոդոսիա քաղաքում, Ղրիմում, աղքատ հայ ընտանիքում։ Գաբրիել Կոստանդինի Այվազովսկու եղբայրն է: Թեոդոսիայի հայկական եկեղեցու մատյանում գրանցված է՝ «Գևորգ Այվազյանի որդի Հովհաննես»: :Մահացել է 1900թ. մայիսի 5(19)-ին Թեոդոսիա քաղաքում,թաղված է տեղի Սուրբ Սարգիս հայկական եկեղեցու բակում:Նրա շիրմաքարին մակագրված է՝ «Մահկանացու ծնեալ անմահ զիւրն յիշատակ եթող»՝ քաղված Խորենացու «Հայոց պատմությունից»:
==Կրթություն==
*Սովորել է Թեոդոսիայի հայկական ծխական դպրոցում:
*1830-1833թթ.՝ Սիմֆերոպոլի ռուսական գիմնազիա:
* 1833-1837թթ՝ Ս. Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիա:
==Աշխատանքային գործունեություն==
*1844թ.՝ Ռուսաստանում նշանակվել է ծովային գլխավոր շտաբի գեղանկարիչ:
*1869թ.Թիֆլիսում բացել է հայ իրականության մեջ առաջին գեղանկարչական ցուցահանդեսը:
*1880թ.՝Ղրիմում բացել է պատկերասրահ:
*1865թ. Ղրիմում բացել է գեղարվեստի դպրոց:
==Ձեռքբերումներ==
*1844թ.՝ Ռուսաստանի Գեղարվեստի ակադեմիայի ակադեմիկոս:
*1847թ.՝ Ռուսաստանի Գեղարվեստի ակադեմիայի Պրոֆեսոր:
*1857թ.՝ Փարիզում Պատվո լեգեոն շքանշան:
*1887-ից՝ Ռուսաստանի Գեղարվեստի ակադեմիայի պատվավոր անդամ:
*Հռոմի, Ֆլորեևցիւսյի, Շտուտգարտի, Ամստերդամի գեղարվեստական ակադեմիաների, Ռուսական աշխարհագրական ընկերության անդամ:
==Այլ==
*Մինչև 1843թ. նկարները ստորագրել է հայերեն՝ Հովհ. Հայվազովսկի, ապա՝ երբեմն Հովհ. Այվազովսկի կամ Օվաննես Այվազեան:
*1840թ. եղել է Իտալիայում (նաև՝ Ս. Ղազար կղզում), Իսպանիայում, Ֆրանսիայում, Հոլանդիայում, Անգլիայում, մասնակցել ցուցահանդեսների, Փարիզում արժանացել ոսկե մեդալի:
*1844թ.՝ վերադարձել է Ռուսաստան:
*1845թ.-ից՝ բնակվել է Թեոդոսիայում:
*Ստեղծել 1853-56-ի Ղրիմի պատերազմին նվիրված մի շարք մարտանկարներ:
*Եղել է Աֆրիկայում, ԱՄՆ-ում, Ռուսաստանի ծայրամասերում, 1868թ.-ին՝ Կովկասում:
*Նյութապես օժանդակել է հույների, իտալացիների ազգային-ազատագրկան պայքարին, Գեղարվեստի ակադեմիայի աշակերտներին, բելոռուս ուսանողներին:
*Օգնել է հայկական ազգային կազմակերպություններին, դպրոցներին նվիրել նկարներ, կազմակերպել ցուցահանդեսներ:
*Ապաստան տվել և նյութապես օգնել է Ղրիմ փախած հայ գաղթականներին:
*Ստեղծել է շուրջ 6000 կտավ:
*Հայկական թեմաներով ստեղծել է տասնյակ կտավներ ու դիմանկարներ, պատկերել, Թիֆլիսի կենցաղը, Սևանա լիճը, Արարատը:
*Սկիզբ Է դրել և խթանել բնանկարչության զարգացմանը հայ կերպարվում:
*Ստեղծել է Աստվածաշնչի ու հայոց պատմության կարևոր իրադարձություններին նվիրված գործեր:
*1900թ.-ին Ս. Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիայում հաստատվել է Այվազովսկու անվան կրթաթոշակ:
=Նկարներ=
<gallery>
Պատկեր: Aivazovskiy sinopskii chakatamarty1853.jpg|Սինոպսկիի ճակատամարտը, 1853
Պատկեր: Apastaran odessayumsev covi koxqin.jpg|Ապաստարան Օդդեսայում, Սև ծովի կողքին
Պատկեր: Api mot hoxmaxac.jpg|Ափի մոտ հողմաղաց
Պատկեր: Chernomorskiy navatormy teodosiyayum 1839.jpg|Չերնոմորսկիի նավատորմը Թեոդոսիայում, 1839
Պատկեր: Chesmenskiyi paterazmy 1848.jpg|Չեշմենսկի պատերազմը, 1848
Պատկեր: Ciacan.jpg|Ծիածան
Պատկեր: Covayin chakatamartnavarinoyi mot 1846.jpg|Ծովային ճակատամարտ Նավարինյի մոտ, 1846
Պատկեր: Covayin paterazm vyborg 1846.jpg|Ծովային Ճակատամարտ, 1846
Պատկեր: Crimi tesaran.jpg|Կռիմի տեսարան
Պատկեր: Erkkaymanav mercurin 1892.jpg|Երկկայմանավ Մերկուրին 1892
Պատկեր: Gorgievyan menastan kabo violent.jpg|Գիորգիևյան Մենաստան Կաբո Ֆիոլենտ
Պատկեր: Harbori dzknorsakan navery 1854.jpg|Հարբորի ձկնորսական նավերը, 1854
Պատկեր: Hiosskiy straiti chaktamaty 1848.jpg|Հիոսկի սթրայթի ճակատամարտը
Պատկեր: Hoxmaxac apin mot 1860.jpg|Հողմաղաց ափի մոտ 1860
Պատկեր: Hrajesht 1869.jpg|Հրաժեշտ 1869
Պատկեր: Jreri vra qayloxy 2.jpg|Ջրերի վրա քայլողը 2
Պատկեր: Jri vra qayloxy.jpg|Ջրի վրա քայլողը
Պատկեր: Kerch 1839.jpg|Կեռչ 1839
Պատկեր: Lusni tesaran bosphoric 1884.jpg|Լուսնի տեսարանը Բոսֆորից
Պատկեր: Mec kaskadi tesaran petergofic.jpg|Մեծ կասկադի տեսարանը Պետերհոֆից
Պատկեր: Mercurii gravumy oaterazmic heto 1848.jpg|Մերկուրիի գրավումը պատերազմից հետո, 1848
Պատկեր: Messinayi kalanavory 1877.jpg|Մեսսինայի կալանավորը, 1877
Պատկեր: Nav covum.jpg|Նավը Ծովում
Պատկեր: Navarkutyunvessel.jpg|Նավարկություն Վեսսել
Պատկեր: Qylox mardik apamerdz shrjanum mayramutin.jpg|Քայլող մարդիկ մայրամուտին
Պատկեր: Sinopskiyi paterazme gisherov 1853.jpg|Սինոփսկի պատերազմը գիշերով, 1853
Պատկեր: Naveri xortakumy 1871.jpg|Նավերի խորտակումը
Պատկեր: Paxust.jpg|Փախուստ
Պատկեր: Rusakan eskadron 1846.jpg|Ռուսական Էսկադրոն, 1846
Պատկեր: Teveri parzum 1890.jpg|Թևերեի պարզում
Պատկեր: Petros arajini arajin ayce neva.jpg|Պետրոս Առաջինի այցը Նևա
Պատկեր: Saylaknery stepum.jpg|Սայլակները ստեպում
Պատկեր: Vayrejq raevi matuycnerum.jpg|Կայանում Ռաևի մատույցներում
Պատկեր: Prkutyuny 1849.jpg|Փրկություն
Պատկեր:Shogenavei krivy vesta 1877.jpg|Շոգենավերի կռիվ Վեստա, 1877
Պատկեր: 9-rd aliq.jpg|9-րդ ալիք
</gallery>
=Տեսանյութեր=
*[http://www.example.org տեսանյութի նկարագրության տեքստ:]
=Հրապարակումներ մամուլում=
*[http://www.armin.amմամուլի նյութի նկարագրության տեքստ:]
=Մատենագիտություն=
*Շիշմանյան Ռ., Բնանկարն ու հայ նկարիչները, Երևան, 1958 թիվ էջ 32-76:
*Սարգսյան Մ., Հովհաննես Այվազովսկի, Երևան, 1967 թիվ:
*Մարտիկյան Ե., Հայ կերպարվեստի պատմություն, հատոր 2, Երևան, 1975 թիվ:
*Այվազովսկի (ալբոմ), Երևան, 1984 թիվ:
* Барсамов Н. С., И. К. Айвазовский, М„ 1967;
*Айвазовский. Документы и материалы, Е., 1967.
=Տե՛ս նաև=
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
[[Category:Նկարիչներ]]
