Շահազիզ Սմբատ Տեր-Սիմոնի

Շահազիզ Սմբատ Տեր-Սիմոնի
Шахазиз Смбат Тер-Семенович
Այլ անուններ:	Շահազիզյանց, Շահազիզյան
Անգլերեն:	Shahaziz Smbat
Հայերեն:	Շահազիզ Սմբատ Տեր-Սիմոնի
Ծննդյան տարեթիվը:	05.09.1840
Ծննդավայրը:	Աշտարակ, Հայաստան
Մահվան տարեթիվը:	24.12.1907
Մահվան վայրը:	Մոսկվա, Ռուսաստան
Համառոտ տվյալներ: Բանաստեղծ, մանկավարժ, հրապարակախոս:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1840թ. սեպտեմբերի 5-ին Հայաստանի Աշտարակ քաղաքում:

Մահացել է 1907թ. դեկտեմբերի 24-ին Ռուսաստանի Մոսկվա քաղաքում:

Կրթություն

• 1860թ. ավարտել է Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանը:
• Ավարտել է Լազարյան ճեմարանին կից լիցեյը:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1873-1897թթ.՝ Լազարյան ճեմարանի ուսուցիչ:
• 1861թ.-ից աշխատակցել է «Հյուսիսափայլ» ամսագրին:
• Ստեղծել է «Աբովյան-Նազարյան» հիմնադրամը:
  • 1898-1899թթ. Մոսկվայում կազմակերպել և գլխավորել է համիդյան կոտորածներից որբացած հայ երեխաների խնամքի ու կրթության գործը:

Ձեռքբերումներ

• 1867թ.՝ արևելյան լեզուների գիտությունների թեկնածու:

Այլ

• Երվանդ Շահազիզի հորեղբայրը:
• Ուսման տարիներին նա ոգեշնչվել է Ալիշանի, Նալբանդյանի և Պատկանյանի ստեղծագործություններով և ջերմ բարեկամությամբ կապվում է իր ուսուցիչներից Ստեփանոս Նազարյանցի հետ:
• 1860թ. Մոսկվայում լույս է տեսել Շահազիզի «Ազատութեան ժամեր» գրաբար և աշխարհաբար բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուն:
• «Լևոնի վիշտը» ժողովածուն ամփոփում է համանուն պոեմը (հեղինակն անվանել է «ժամանակակից վէպք») և բանաստեղծություններ, որոնցում բողոքում է սոցիալական ճնշման («Ազգային վիճակ»), բռնակալության դեմ («Բռնավոր սուլթան»), ձոներգում Զեյթունի հերոսամարտը («Եզվիտներ և Զեյթուն»), գովերգում հայրենի բնաշխարհը, հայրենիքը («Գիշեր»):
• Շահազիզի բանաստեղծություններից առավել հայտնին «Երազն» է, որը վերածվել է երգի:
• Շահազիզի գրական-մանկավարժական գործունեության 30-ամյակի (1892) առթիվ արտասանած ճառերը, հոդվածներն ու նրա յոթ բանաստեղծությունը հրատարակվել են «Յոբելեանի տարեդարձ» ժողովածուում, որից ստացած գումարով Շահազիզը ստեղծել է «Աբովյան-Նազարյան» հիմնադրամը:
• Շահազիզի գրական ժառանգության մեջ նշանակալի տեղ ունի հրապարակախոսությունը: Շահազիզը կարևորել է աշխարհաբարը («Հրապարակախօս ձայն»), քննադատել ուսուցման և դաստիարակության հին համակարգը («Ամառնային նամակներ»), դատապարտել ռուսական իշխանությունների հայահալած քաղաքականությունը, բռնակալությունը («Յիշողութիւններ Վարդանանց տօնի առիթով»), եվրոպական և թուրքական քաղաքականությունը («Մի քանի խօսք իմ ընթերցողներին»):
• Թաղված է հայոց գերեզմանատանը:

Հրապարակումներ մամուլում

• Այսօր բանաստեղծ Սմբատ Շահազիզի մահվան օրն է ...:

Մատենագիտություն

• Շահազիզ Ս., Ազատութեան ժամեր, բանաստեղծությունների ժողովածու, Մոսկվա, 1860:
• Շահազիզ Ս., Լևոնի վիշտը, ժողովածու, 1865:
• Շահազիզ Ս., Յոբելեանի տարեդարձ, ժողովածու, 1893:
• Շահազիզ Ս., Հրապարակախօս ձայն, 1881:
• Շահազիզ Ս., Ամառնային նամակներ, 1897:
• Շահազիզ Ս., Յիշողութիւններ Վարդանանց տօնի առիթով, 1901:
• Շահազիզ Ս., Մի քանի խօսք իմ ընթերցողներին, 1903:
• Շահազիզ Ս., Բանաստեղծություններ, Երևան, 1980:
• Շահազիզ Ս., Չափածո երկեր (Լիակտ. ժողովախու), Երևան, 1993:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.2, Ճաղարյան-Ֆրիկ, 2007:
• Շահազիզ Ե., Սմբատ Շահազիզի կենսագրությունը, Երևան, 1944:
• Մանուկյան Ա., Սմբատ Շահազիզ, Երևան, 1959:
• Հովասափյան Հ., Սմբատ Շահազիզ, Երևան, 1960:
• ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ. Շահազիզ Սմբատ:
• ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի Հիմնարար գիտական գրադարան:
• Большая советская энциклопедия.