Հովհաննես Ը Կարբեցի

Հովհաննես Ը Կարբեցի
Ованес Карбеци
Պատկերիկի ստեղծման սխալ. Նման նիշք չկա
Անգլերեն:	Hovhannes Karbeci
Հայերեն:	Հովհաննես Ը Կարբեցի
Ծննդյան տարեթիվը:	1762
Մահվան տարեթիվը:	26․03․1842
Մահվան վայրը:	Վաղարշապատ, Հայաստանի Հանրապետություն
Համառոտ տվյալներ: Ամենայն հայոց կաթողիկոս:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1762թ.:

Կրթություն

• Սովորել է Մուղնու վանական և էջմիածնի Ժառանգավորաց դպրոցներում:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1807թ.՝ Դանիել Ա Սուրմառեցու կողմից օծվել է եպիսկոպոս:
• 1829-1831թթ. եղել է Վրաստանի Հայոց թեմի հոգևոր առաջնորդ:
• 1831թ.-ից՝ Աենայն հայոց կաթողիկոս:

Այլ

• Կուսակրոն քահանա է ձեռնադրվել Ղուկաս Ա Կարնեցի կաթողիկոսի օրոք:
• Մայր Աթոռում զբաղեցրել է երկրորդական պաշտոններ: Հետագայում հմտորեն օգտագործելով Եփրեմ Ա Ձորագեղցու և Ներսես արքեպիսկոպոս Աշտարակեցու միջև գոյություն ունեցող որոշ տարաձայնություններ` կարևոր դիրք է գրավել Հայոց եկեղեցու կառավարման մեջ:
• Լայն հալածանքներ են սկսվել Ներսես Աշտարակեցու կոկողմնակիցների դեմ, հատկապես շատ է տուժել Ներսիսյան դպրոցը, որը հայտնվել է փակման վտանգի առջև: Եփրեմ Ա Ձորագեղցու հրաժարականից հետո (8 հոկտեմբեր, 1830) Էջմիածնի միաբանության կողմից առաջադրվել է Ամենայն Հայոց կաթողիկոս, նրա թեկնածությունը պաշտպանվել է նաև ցարական կառավարության կողմից: Ընտրությունները տեղի են ունեցել կառավարության կողմից մշակված «Կանոններ ընտրությունների մասին» փաստաթղթի հիման վրա, որի արդյունքում Հովհաննես Կարբեցին ընտրվել է Ամենայն Հայոց կաթողիկոս: 1831–ի հունիսի 30–ի Նիկոլայ l–ի հատուկ հրովարտակով վավերացվել է այդ ընտրությունը: Օծումը տեղի է ունեցել 1831–ի նոյեմբերի 8–ին: Հովհաննես Ը Կարբեցին Հայոց կաթողիկոսներից առաջինն է, որին տրվել է թվահամար և մակդիր` Հովհաննես Ը (Ութերորդ), նրա ժամանակ էլ ընդունվել է նախորդ Հայոց կաթողիկոսներին պատմականորեն թվահամար–մակդիրով տարբերակելու սկզբունքը: Հովհաննես Ը Կարբեցին չի վայելել ոչ միայն Կոստանդնուպոլսի և Երուսաղեմի պատրիարքական աթոռների համակրանքը, այլև Մայր Աթոռի և ներքին թեմերի բարձրաստիճան շատ հոգևորականներ նրա հանդեպ որդեգրել են շեշտված ընդդիմադիր կեցվածք:
• Հովհաննես Ը Կարբեցու օրոք սկսվել է ցարիզմի կողմից Մայր Աթոռի գործունեությունը Ռուսական կայսրության կարգերին համապատասխանեցնելու քաղաքականությունը: Ցարական կառավարությունը Արևելյան Հայաստանի միացումից անմիջապես հետո ձեռնամուխ է եղել Հայոց եկեղեցու վերաբերյալ կանոնադրության մշակմանը: Դեռևս 1830թ. մարտին հատուկ գաղտնի հանձնաժողովը Կովկասի կառավարչապետ Ի. Ֆ. Պասկևիչին ներկայացրել է Հայ եկեղեցու ներքին կյանքը կարգավորող կանոնադրության նախագիծը: Հովհաննես Ը Կարբեցին չի կարողացել դիմակայել ցարիզմի եկեղեցական քաղաքականությանը և միայն «մասնավոր» կարգով է փորձել միջամտել կանոնադրության նախագծի մշակմանը:
• Կանոնադրության նախագիծը որոշ փոփոխությունների ենթարկելուց հետո Նիկոլայ l–ի կողմից վավերացվել է 1836թ. մարտի 11–ին և սկսել գործադրվել 1837թ. հունվարի 1–ից: Այս կանոնադրությունը էապես կրճատել է Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի և ընդհանրապես Հայոց եկեղեցու իրավասությունները: Հովհաննես Ը Կարբեցին խուլ տրտունջով է ընդունել այս բոլորը, թեև առարկություններ է ներկայացրել կառավարությանը, սակայն դրանք հաշվի չեն առնվել:
• Հովհաննես Ը Կարբեցու առջև ծառացած կարևոր խնդիրներից է եղել հոգևոր ուսումնական համակարգի` ծխական դպրոցների, սեմինարիաների և ճեմարանի կազմակերպումը: Կարողացել է վերականգնել Ժառանգավորաց դպրոցի և տպարանի գործունեությունը, կազմակերպել Երևանի (1837), Ղարաբաղի (1838) և Աստրախանի սեմինարիաների աշխատանքը:
• Հովհաննես Ը Կարբեցու կաթողիկոսության վերջին շրջանում ռուսական մամուլում և առանձին մասնագիտական հրատարակություններում ուժեղացել են հարձակումները Հայոց եկեղեցու և նրա պաշտոնական դավանանքի դեմ, որոնցում հայերն անվանվել են արիոսական և հերետիկոս: Հովհաննես Ը Կարբեցին 1841թ. հուլիսի 31–ին Նիկոլայ l–ին ուղղված պաշտոնական հիշատակագրով հերքել է այդ մեղադրանքները: Արդյունքում ցարական կառավարությունը արգելել է Հայոց եկեղեցու դեմ գրությունների հրատարակությունը: Հովհաննես Ը Կարբեցու օրոք է կառուցվել Էջմիածնի Սինոդի շենքը, կարգավորվել է գրադարանը, կատարվել են առանձին շինարարական ձեռնարկներ:
• Նրա օրոք հաստատվել է հայ եկեղեցու ազգ-մշակուային իրավունքների վերաբերյալ ցարական կառավարության կանոնադրությունը («Պոլոժենիե»)։
• Նա հայ կաթողիկոսներից առաջինն էր, որին տրվել է թվահամար-մակդիր (Հովհաննես Ութերորդ):
• Նրա ժամանակ էլ ընդունվել է հայոց կաթողիկոսներին թվահամար-մակդիրով տարբերակելու սկզբունքը։
• Հովհաննես Ը Կարբեցու օրոք կառուցվել է Էջմիածնի Սինոդի շենքը։
• Հաջորդել է Եփրեմ Ա Ձորագեղցուն:
• Կաթողիկոսական գահին նրան հաջորդել է Ներսես Ե Աշտարակեցին:
• Ամփոփվել Մայր Տաճարի դռան առջև` զանգակատան հյուսիսային կողմում:

Հրապարակումներ մամուլում

• Լույս է տեսել «Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Հովհաննես Ը Կարբեցի» աշխատությունը:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ.,Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
• ՀԱՅՈՑ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ - Տ. Հովհաննես Ը Կարբեցի (1831 - 1842):