Հովսեփյան Գարեգին Կարապետի

Հովսեփյան Գարեգին Կարապետի
Овсепян Гарегин Карапетович
Պատկերիկի ստեղծման սխալ. Նման նիշք չկա
Այլ անուններ:	Հովսեփյանց Գարեգին, Գարեգին Ա Հովսեփյան
Անգլերեն:	Hovsepyan Garegin
Հայերեն:	Հովսեփյան Գարեգին Կարապետի
Ծննդյան տարեթիվը:	07.12.1867
Ծննդավայրը:	Մաղավուզ, Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն
Մահվան տարեթիվը:	21.06.1952
Մահվան վայրը:	Անթիլիաս, Լիբանան
Համառոտ տվյալներ: Հայ մշակութային գործիչ, մանկավարժ, հայագետ, ձեռագրագետ, բանասեր, Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1867թ. դեկտեմբերի 7-ին Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Մարտակերտի շրջանի Մաղավուզ գյուղում:

Մահացել է 1952թ. հունիսի 21-ին Լիբանանի Անթիլիաս քաղաքում:

Կրթություն

• Սկզբնական կրթությունն ստացել է Ամարասի դպրեվանքում:
• Սովորել է Կուսապատ անապատի և Շուշիի թեմական դպրոցներում:
• 1890թ. ավարտել է էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանը:
• 1892-1896թթ.՝ բարձրագույն կրթություն ստացել է Բեռլինի, Հալլեի, Լայպցիգի համալսարաններում:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1897թ.-ից դասախոսել է Գևորգյան ճեմարանում:
• Եղել է մատենադարանապետ:
• 1898թ. ձեռնադրվել է վարդապետ:
• 1905-1906թթ., 1915-1917թթ.՝ Գևորգյան ճեմարանի տեսուչ:
• 1907-1908թթ., 1918-1919թթ.՝ «Արարատ» ամսագրի խմբագիր:
• 1943թ.-ից՝ Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս:
• Երևանի համալսարանում դասավանդել է հայ արվեստի պատմություն և հնագիտություն, մասնակցել (Ա. Թամանյանի հետ) Հայաստանի հուշարձանների պահպանության կոմիտեի ստեղծմանը:
• 1927-1933թ.՝ Ղրիմի և Նոր Նախիջևանի հայոց թեմի առաջնորդ:
• 1938-1943թթ.՝ ԱՄՆ-ի հայոց թեմի առաջնորդ:
• 1925թ.՝ արքեպիսկոպոս:
• 1917թ.՝ Հայրապետական լիազոր պատվիրակ Ռուսաստանի և Հյուսիսային Կովկասի հայկական կենտրոններում:
• 1934-1938թթ.՝ սփյուռքում:

Ձեռքբերումներ

• 1921թ.՝ Հայաստանի գիտական ինստիտուտի (էջմիածին) գիտնական անդամ:
• 1897թ.՝ փիլիսոփայության դոկտոր:
• Արժանացել է «Թարգմանչաց-Դուրյան» մրցանակի:
• 1902թ.՝ Մոսկվայի կայսերական հնագիտական ընկերության Կովկասյան բաժանմունքի և Պետերբուրգի կայսերական հնագիտական ընկերության իսկական անդամ:

Այլ

• 1918թ. մասնակցել է Մարդարապատի հերոսամարտին:
• Նպաստել է սփյուռքահայությանը մայր հայրենիքի՝ Մովետական Հայաստանի շուրջը համախմբելուն, Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ կարմիր բանակի ու պատերազմի աղետյալների օգտին և «Սասունցի Դավիթ» տանկային շարասյան համար միջոցների հանգանակության կազմակերպմանը, սփյուռքահայության հայրենադարձությանը:
• Հայ ժողովրդի պատմության տարբեր ժամանակաշրջանների ու խնդիրների լուսաբանմանն են նվիրված նրա ստեղծագործությունները:
• Հայագիտության մեջ մեծ ներդրում է Հովսեփյանի «Խաղբակյանք կամ Պռոշյանք հայոց պատմության մեջ» եռահատոր երկը, ուր հեղինակը Հայաստանի քաղաքացիական պատմության հենքի վրա ի հայտ է բերել հայ մշակույթի վերելքը, Գլաձորի համալսարանի և բազմաթիվ հուշարձանների նշանակությունը՝ վիմագիր արձանագրությունների, ձեռագրական հիշատակարանների և մատենագրական նյութերի հիման վրա:
• Արժեքավոր են Հ-ի մատենագրական բնույթի գործերը՝ նվիրված Մխիթար Սասնեցուն (1899), խոսրովիկ թարգմանի 1899), Թովմա Մեծոփեցուն (1914), Մխիթար Այրիվանեցուն (1931) և այլն:
• Ժողովրդական բանահյուսությունը համարելով հայոց պատմության կարևոր աղբյուր՝ հավաքել և գրի է առել բանահյուսության զանազան նմուշներ («Փշրանքներ ժողովրդական բանահյուսությունից», 1392), այդ թվում և «Սասնա ծռեր» դյուցազնավեպի նոր պատումներ (1892):
• Արևմտահայ գաղթականության տարազի, նիստ ու կացի, սովորությունների հիման վրա կազմել է ազգագրական նյութերի ժողովածու:
• Հետազոտել է հայ հնագրությունն ու գրչության արվեստը («Գրչության արվեստը հին հայոց մեջ», մաս 3, 1913), տվել է գրչության կենտրոնների համառոտ պատմությունը, քննել հայ գրի ընդհանուր զարգացումը V— XV դդ.՝ ընդգրկելով հայերենի բոլոր տառաձևերը իրենց անցման եղանակներով:
• Հավաքել, կազմել է մինչև 1250թ. գրված հայերեն ձեռագրերի 459 հիշատակություն:
• Առանձնակի արժեք ունեն հայ մանրանկարչության ակունքներին, վաղեմությանն ու ինքնատիպությանը, ոճերի, ուղղությունների ու դպրոցների առանձնահատկություններին, առանձին ծաղկողներին նվիրված աշխատությունները, որոնցում, արժեքավորելով հայկական մանրանկարչությունը, բացահայտել է այլ ժողովուրդների նմանատիպ արվեստի հետ ունեցած նրա աղերսներն ու փոխհարաբերությունները («Մանրանկարչության արվեստը հայոց մեջ...», 1902, «Նյութեր և ուսումնասիրություններ հայ արվեստի և մշակույթի պատմության», պրակ 1-4, 1935-1951, «Հեթում Ա-ի նկարազարդ Ավետարանի մնացորդները»):
• Երկար տարիների իր աշխատանքն ամփոփել է «Քարտեզ հայ մանրանկարչության» աշխատությունում (անտիպ):
• Զբաղվել է նաև կերպարվեստի պատմությամբ, մանրարվեստով:
• Մասնակցել է հնագիտական պեղումների (Անի, Դառնի, Արագած), ուշագրավ գործ կատարել պատմահնագիտական և ճարտարապետական հուշարձանների ուսումնասիրման բնագավառում («Պտղեվանքը և գմբեթավորումը նախնական հայ տաճարների», «Գերեզմանական կոթողներ և նրանց հնագիտական արժեքը հայ արվեստի պատմության համար» («Նյութեր և ուսումնասիրություններ...», պրակ 3): *Հայտնաբերել, վերծանել և հրատարակել է մի շարք արձանագրություններ: *Բազմաթիվ հոդվածներ ու մենագրություններ է նվիրել հայ միջնադարյան մատենագիրների, XX դ. մշակույթի գործիչների կյանքին ու գործունեությանը:
• Նա թողել է նաև անտիպ ժառանգություն: Աշխատությունները լույս են տեսել ռուսերեն, գերմաներեն, անգլերեն, ռումիներեն:

Նկարներ

• Պատկերիկի ստեղծման սխալ. Նման նիշք չկա
• Պատկերիկի ստեղծման սխալ. Նման նիշք չկա

Մատենագիտություն

• Հովսեփյան Գ. Կ., Փշրանքներ ժողովրդական բանահյուսությունից, աշխատություն, Թիֆլիս, 1892:
• Հովսեփյան Գ. Կ., Խոսրովիկ թարգմանիչ և երկասիրությունք նորին, աշխատություն, Թիֆլիս, 1903:
• Հովսեփյան Գ. Կ., Մաղաքիա արքեպիսկոպոս Օրմանյան և կաթողիկոսական ընտրություն, աշխատություն, Թիֆլիս, 1911:
• Հովսեփյան Գ. Կ., Գրչության արվեստը հին հայոց մեջ, աշխատություն, Վաղարշապատ, 1913:
• Հովսեփյան Գ. Կ., Խաղբակյանք կամ Պռոշյանք հայոց պատմության մեջ. պատմագիտական ուսումնասիրություն,աշխատություն, 1928-1944:
• Հովսեփյան Գ. Կ., Սասմա ծռեր, աշխատություն, Երևան, 1932:
• Հովսեփյան Գ. Կ., Նյութեր և ուսումնասիրություններ հայ արվեստի և մշակույթի պատմության, աշխատություն, 1935-1951:
• Հովսեփյան Գ. Կ., Դեպի լույս և կյանք. քարոզներ, գրականգեղարվեստական և իմաստասիրական հոդվածներ, աշխատություն, Անթիլիաս, 1947:
• Հովսեփյան Գ. Կ., Հիշատակարանք ձեռագրաց, աշխատություն, Անթիլիաս, 1951:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ.,Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
• Երևանի պետական համալսարան:
• Հայերն այսօր: